Η τακτική «μαστίγιο και καρότο» που εφαρμόζει η αμερικανική Διοίκηση Μπάιντεν στο καθεστώς Ερντογάν, φαίνεται ότι αρχίζει να αποδίδει ένα χρόνο μετά την αλλαγή φρουράς στο Λευκό Οίκο. Η Τουρκία, με αργά αλλά σταθερά βήματα, επιχειρεί να αποκαταστήσει τις σχέσεις της με τις χώρες της Μέσης Ανατολής και του Καυκάσου. Μέχρι και με την Αρμενία ξεκίνησε διερευνητικές επαφές. Ωστόσο, το ενδιαφέρον επικεντρώνεται στις προσπάθειες αποκατάστασης των σχέσεων της Τουρκίας με τις χώρες του Κόλπου και ειδικότερα με την Σαουδική Αραβία. Ήδη εδώ και μήνες το Κατάρ προσπαθεί να φέρει πιο κοντά την Άγκυρα με το Ριάντ. Μια προσπάθεια που έχει την σύμφωνη γνώμη των ΗΠΑ.
Παλαιότερα, η κοσμική Τουρκία ήθελε να απαγκιστρωθεί από τον αραβικό και μουσουλμανικό κόσμο και ήταν περισσότερο επικεντρωμένη στην ανάπτυξη σχέσεων με τη Δύση. Η στρατηγική αυτή άλλαξε στις αρχές της δεκαετίας του 2000 με την άνοδο στην εξουσία του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης, του AKP, το οποίο θεώρησε ότι η απομάκρυνση από το αραβικό και ισλαμικό κόσμο δεν έδινε στην Τουρκία το ιστορικό της βάθος και γι αυτό προσπάθησε να συνεργαστεί με τις αραβικές χώρες.
Αυτή η νέα κοσμοθεωρία Ερντογάν, της καλής γειτονίας με τον Αραβικό κόσμο, στα μέσα της δεκαετίας του 2000, οδήγησε τις χώρες του Κόλπου σε μεγάλες επενδύσεις στην Τουρκία, την οποία έβλεπαν ως αντίβαρο στο Ιράν. Ωστόσο, το 2011 με αφορμή τις αραβικές εξεγέρσεις, οι σχέσεις της Άγκυρας με τα κράτη του Κόλπου άρχισαν να επιδεινώνονται καθώς η Τουρκία υποστήριξε ανοιχτά και ξεκάθαρα τους Αδελφούς Μουσουλμάνους. Ωστόσο η πρόσφατη ήττα των «Αδελφών Μουσουλμάνων» στο Μαρόκο κατέδειξε ότι αυτή η συγκεκριμένη ακραία θρησκευτική ομάδα δεν είναι ικανή να προσφέρει ανακούφιση στις μουσουλμανικές χώρες.
Την προηγούμενη Δευτέρα κατά τη διάρκεια εμπορικής εκδήλωσης στην Κωνσταντινούπολη, ο Τούρκος Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είπε ότι θα επισκεφθεί τη Σαουδική Αραβία τον επόμενο μήνα, αφού λάβει πρόσκληση από το Ριάντ. Τελευταία φορά που επισκέφτηκε ο Τ. Ερντογάν την Σαουδική Αραβία ήταν θα τον Φεβρουάριο του 2017, στο πλαίσιο περιοδείας του στις χώρες του Κόλπου (Σαουδική Αραβία, Κουβέιτ Κατάρ).
Ωστόσο τους τελευταίους μήνες, οι δυο χώρες εργάζονται συστηματικά για την αποκατάσταση των σχέσεων τους.
• Τον Μάιο του 2021, η Άγκυρα έστειλε αντιπροσωπεία στη Σαουδική Αραβία για συνομιλίες, κατά τις οποίες ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου συναντήθηκε με τον Σαουδάραβα ομόλογό του πρίγκιπα Φαϊσάλ μπιν Φαρχάν. Ο Τσαβούσογλου αποκάλεσε τον πρίγκιπα Φαϊζάλ «αδελφό» του και είπε ότι οι συνομιλίες «εξέτασαν ορισμένους προβληματικούς τομείς στη σχέση των δυο χωρών».
• Ακολούθησε συνάντηση μεταξύ του Τούρκου αντιπροέδρου Fuat Oktay και του υπουργού Εμπορίου της Σαουδικής Αραβίας, Majid bin Abdullah Al-Qasabi, στο περιθώριο μιας διάσκεψης που πραγματοποιήθηκε στην Κωνσταντινούπολη στα τέλη του περασμένου Νοέμβρη. Οι δυο πλευρές κατέληξαν στο κοινό συμπέρασμα ότι η Άγκυρα και το Ριάντ στοχεύουν να αποκαταστήσουν τις εμπορικές τους σχέσεις και να προχωρήσουν την συνεργασία σε πολιτικό και οικονομικό επίπεδο.
Στο μεταξύ την ίδια περίοδο επισκέφτηκε την Άγκυρα ο πρίγκιπας διάδοχος των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων , Σεΐχης Μοχάμεντ μπιν Ζαγιέντ Αλ-Ναχιάν , όπου και ανακοίνωσε επενδύσεις δισεκατομμυρίων δολαρίων στην Τουρκία. Ως αμοιβαία επίσκεψη, ο Ερντογάν έχει προγραμματιστεί να επισκεφτεί τα ΗΑΕ στα μέσα Φεβρουαρίου.
Περιφερειακή ασφάλεια
Αν και η οικονομική συνεργασία είναι ο σημαντικότερος παράγοντας στις σχέσεις Τουρκίας με τις χώρες του Κόλπου και ειδικότερα την Σαουδική Αραβία, εξίσου σημαντική είναι και η συνεργασία τους σε θέματα περιφερειακής ασφάλειας.
Είναι κοινή πεποίθηση ότι η επιδείνωση των σχέσεων της Τουρκίας με την Σαουδική Αραβία είχε άμεση επίδραση στη σύγκρουση στη Συρία. Από την αρχή των συγκρούσεων στην Συρία , η Σαουδική Αραβία συντόνιζε τις πολιτικές της με την Άγκυρα και όλη η υποστήριξη (οικονομική – στρατιωτική) προς την Συριακή αντιπολίτευση περνούσε από την Τουρκία. Ωστόσο τον Ιούλιο του 2016 οι σχέσεις των δυο χωρών κατέρρευσαν, με την απόπειρα πραξικοπήματος στην Τουρκία. Ακολούθησε το μποϊκοτάζ του Κατάρ στο οποίο η Άγκυρα τάχθηκε στο πλευρό της Ντόχα ενάντια στη Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Μπαχρέιν και την Αίγυπτο. Εν συνέχεια με την δολοφονία Κασόγκι, επήλθε διπλωματικό μπλακάουτ…
Η ένταση που προέκυψε μεταξύ Σαουδικής Αραβίας και Τουρκίας επηρέασε αρνητικά κάθε διεθνή συντονισμό για τη Συρία προς όφελος της Ρωσίας, του Ιράν και του Μπασάρ Άσαντ.
Όσο υπήρχε συνεργασία μεταξύ της Τουρκίας και της Σαουδικής Αραβίας, όσο τα πετρελαιοδόλαρα έρρεαν στα υψίπεδα της Συρίας αυξάνονταν η αποσταθεροποίηση του καθεστώτος Άσαντ. Μετά τις κοινές αραβοτουρκικές ασκήσεις North Thunder, η Ρωσία εγκατέλειψε τη Συρία, με τον ισχυρισμό ότι η αποστολή ολοκληρώθηκε με την εξάλειψη της τρομοκρατίας του Daesh. Όταν όμως σταμάτησε η συνεργασία της Σαουδικής Αραβίας με την Τουρκία , η Ρωσία επέστρεψε στη Συρία πιο αποφασισμένη από ποτέ και ο Άσαντ όπως και το Ιράν ανέκαμψαν…
Ένα λοιπόν από τα επιχειρήματα επαναπροσέγγισης των σχέσεων της Τουρκίας με την Σαουδική Αραβία, είναι η προοπτική επανεκκίνησης του Συριακού ζητήματος.
Η θέση της Τουρκίας στην Συρία σήμερα είναι επισφαλής και με δεδομένη την άποψη του ισχυρού άνδρα του Λευκού Οίκου Brett McGurk ότι ο πόλεμος στην Συρία θα πρέπει να καταλήξει σε μια συμφωνία μεταξύ του Άσαντ και των Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων, η Τουρκία θα βρεθεί σε επιπλέον δυσμενή θέση καθώς ο κύριος στόχος του Άσαντ μετά από μια τέτοια συμφωνία θα είναι το Ιντλίμπ. Έτσι, περισσότερο από ποτέ άλλοτε, η Τουρκία χρειάζεται τη βοήθεια της Σαουδικής Αραβίας.
Μια προσέγγιση Τουρκίας-Σαουδικής Αραβίας εκτιμάται από νατοϊκούς αξιωματούχους ότι θα μπορούσε να ενισχύσει την αντιπολίτευση στην Συρία και θα ασκήσει πίεση στο καθεστώς Άσαντ. Επίσης, εάν η Μόσχα με την Δαμασκό δουν το Ριάντ και την Άγκυρα να συνασπίζονται αυτόματα θα συνειδητοποιήσουν ότι δεν θα μπορούν να δρουν ανεξέλεγκτα στην περιοχή και θα υποχρεωθούν σε μια συμφωνία τερματισμού του πολέμου χωρίς μαξιμαλιστικές απαιτήσεις και ενδεχομένως που θα προβλέπει ακόμη και την απομάκρυνση του Άσαντ ή την αντικατάστασή του με άλλη φιλορωσική προσωπικότητα.
Την τουρκοσαουδική επαναπροσέγγιση για επίτευξη περιφερειακής σταθερότητας και ασφάλειας στην Μέση Ανατολή δεν υπαγορεύει μόνο η Συριακή κρίση αλλά και ο επεκτατικός ρόλος του Ιράν, καθώς και οι αποσταθεροποιητικές κινήσεις στο Ιράκ και τον Λίβανο, όπως και την Λιβύη. Ειδικότερα για το Ιράν, τόσο η Άγκυρα όσο και το Ριάντ αντιλαμβάνονται την επιρροή του στα περιφερειακά ζητήματα ως προβληματική, αν και και οι δύο πλευρές έχουν τους δικούς τους λόγους να θεωρούν τη δύναμη της Τεχεράνης ως απειλή.
Η Παλαιστίνη είναι μια άλλη περιοχή της Μέσης Ανατολής που συγκεντρώνει τουρκοσαουδικό ενδιαφέρον κυρίως μετά την τελευταία ένταση του περασμένου Μαΐου μεταξύ του Ισραήλ και της Χαμάς.
Εκτός από την περιφερειακή διάσταση στην Τουρκοσαουδική επαναπροσέγγιση υπάρχει και η διεθνής κατάσταση. Η άνοδος του Προέδρου των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν στην εξουσία, η αποχώρηση της Αμερικής από το Αφγανιστάν και το χαμηλό προφίλ που διατηρούν οι ΗΠΑ στα ζητήματα της Μέσης Ανατολής, οδηγούν τις χώρες της Μέσης Ανατολής να μετριάσουν τον ανταγωνισμό και να συμφιλιωθούν. Ειδικότερα χώρες μεγάλες όπως είναι η Σαουδική Αραβία και η Τουρκία.
Η μεν Σαουδική Αραβία είναι ο μεγαλύτερος εξαγωγέας πετρελαίου στον κόσμο, η δε Τουρκία έχει τον δεύτερο μεγαλύτερο στρατό στο ΝΑΤΟ και η Άγκυρα συνέβαλε καθοριστικά στην έναρξη μιας πρωτοβουλίας του ΝΑΤΟ γνωστή ως Istanbul Cooperation Initiative, η οποία στοχεύει στην οικοδόμηση εταιρικών σχέσεων μεταξύ της συμμαχίας και των χωρών του Κόλπου.
Οι ΗΠΑ, το ΝΑΤΟ, η Δύση γενικότερα, προφανώς, έχουν εναποθέσει τις ελπίδες τους στην Σαουδική Αραβία για να επαναφέρει τον Ερντογάν στον «ορθό δρόμο» εγκαταλείποντας την αλλοπρόσαλλη εξωτερική πολιτική και την επιθετική ρητορική προς όλους τους γείτονες του.
Η Σαουδική Αραβία θεωρείται ότι έχει την ευκαιρία να φέρει την Τουρκία στο πλευρό της. Οι αυξανόμενες τιμές του πετρελαίου, μαζί με την οξεία οικονομική κρίση της Τουρκίας και την απελπιστική ανάγκη για σκληρό νόμισμα, δίνουν στη Σαουδική Αραβία την ευκαιρία για οικονομική μόχλευση.
