*Της Μαρίας Παπάκου
Η ηλιακή ακτινοβολία προκαλεί σημαντικές βλάβες στο DNA των κυττάρων των επιφανειακών στιβάδων του δέρματος. Οι UV ακτινοβολίες προκαλούν μεταβολές στο κολλαγόνο και την ελαστίνη του δέρματος, με αποτέλεσμα το δέρμα να χάνει την ελαστικότητα του και να εμφανίζεται γερασμένο, πιο λεπτό και αδύνατο, ξηρό και ρυτιδιασμένο. Η φωτογήρανση επιτείνεται με το κάπνισμα. Η επιβράδυνση της πορείας της επιτυγχάνεται με την αποφυγή έκθεσης στις ακτινοβολίες UV και με τη χρήση αντιηλιακών και ενυδατικών κρεμών.
Οι βλάβες στο DNA των κυττάρων του δέρματος που προκαλούνται από την ακτινοβολία μπορεί να οδηγήσουν τελικά σε μετάλλαξη των κυττάρων και στην ανάπτυξη καρκίνου του δέρματος. Υπάρχουν διάφοροι τύποι καρκίνου του δέρματος, αλλά οι πιο συχνοί είναι το βασικοκυτταρικό καρκίνωμα, το ακανθοκυτταρικό και το μελάνωμα. Τα καρκινικά αυτά κύτταρα μπορεί να αναπτυχθούν και να καταστρέψουν τους γειτονικούς ιστούς, να δώσουν μεταστάσεις μέσω των αγγείων ή των λεμφαγγείων, και να αναπτυχθούν σε άλλα όργανα μακρύτερα. Η κάθε μορφή καρκίνου του δέρματος συμπεριφέρεται διαφορετικά. Πρέπει να γίνεται χειρουργική αφαίρεση και να εξετάζονται ιστολογικά.
Το βασικοκυτταρικό καρκίνωμα είναι το συχνότερο αλλά και το λιγότερο επιθετικό. Αναπτύσσεται συχνότερα σε ηλικιωμένα άτομα και συνήθως εντοπίζεται στο πρόσωπο, την πλάτη, τον ώμο ή τα χέρια, δηλαδή σε περιοχές εκτεθειμένες στον ήλιο.
Το ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα είναι ο δεύτερος συχνότερος καρκίνος του δέρματος. Προσβάλει άτομα ηλικίας μεγαλύτερης των 50 ετών που έχουν εκτεθεί επί μακρόν στην ηλιακή ακτινοβολία. Είναι συνήθως μικρά και μοιάζουν με τις κερατώσεις, δημιουργούν μικρά έλκη που δεν επουλώνονται και μπορεί να δώσουν μεταστάσεις.
Το μελάνωμα είναι ο σπανιότερος (αποτελεί λιγότερο από το 10% των καρκίνων του δέρματος), αλλά ο πιο κακοήθης όγκος αφού ευθύνεται για περισσότερο από το 75% των θανάτων από καρκίνο του δέρματος. Αναπτύσσεται από τα μελανινοκύτταρα του δέρματος. Πολλά μελανώματα αναπτύσσονται σε προϋπάρχοντες σπίλους, ενώ κάποια άλλα σε φυσιολογικό δέρμα. Ο όγκος αυτός προσβάλλει και νεαρά άτομα, και αναπτύσσεται συνήθως στον κορμό (άνδρες) και τα κάτω άκρα (γυναίκες).. Το μελάνωμα είναι επιθετικός όγκος και η μόνη θεραπεία είναι η ριζική χειρουργική αφαίρεσή του. Στην Ελλάδα καταγράφονται περίπου 30000 περιστατικά καρκίνου του δέρματος κάθε χρόνο, από τα οποία τα 1500 είναι ασθενείς που εμφανίζουν μελάνωμα.
Κύρια αιτία του καρκίνου του δέρματος αποτελεί η απροστάτευτη και συχνή ηλιοθεραπεία. Πιο συγκεκριμένα, άτομα τα οποία κατά την παιδική ή εφηβική ηλικία εμφάνιζε συχνά ηλιακά εγκαύματα παρουσιάζει αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης του συγκεκριμένου καρκίνου. Άλλοι παράγοντες κινδύνου θεωρούνται το οικογενειακό ή ατομικό ιστορικό, ο μεγάλος αριθμός ελιών και η παρουσία διαπλαστικών σπίλων. Μην ξεχνάτε πως παιδιά κάτω του ενός έτους απαγορεύεται αυστηρά να εκτίθενται σε άμεσο ηλιακό φως.
Ο προληπτικός έλεγχος (Skin Cancer Screening) είμαι απαραίτητος στις ομάδες υψηλού κινδύνου και περιλαμβάνει τουλάχιστον μια φορά τον χρόνο την εξέταση ολόσωμα με
δερματοσκόπηση και χαρτογράφηση από τον δερματολόγο τους. Όταν χαρακτηριστεί μια βλάβη ως ύποπτη, τότε αυτή αφαιρείται με χειρουργική επέμβαση και στη συνέχεια το ιστολογικό υλικό ελέγχεται για πιθανή ύπαρξη καρκινικών κυττάρων.
Ο καρκίνος του δέρματος αναγνωρίζεται ελέγχοντας σπίλους για κλινικά σημεία αλλαγής, ακολουθώντας τον κανόνα ABCDE. Το γράμμα A δηλώνει την ασυμμετρία της βλάβης (Asymmetry), το Β το ανώμαλο όριο (Border), το C το ύποπτο χρώμα (Color), το D την μεγάλη διάμετρο (Diameter) και το E την εξέλιξη ή εξαλλαγή της βλάβης (Elevation). Όταν αλλάζει μια παλαιότερη ελιά αυξάνοντας σε μέγεθος ή γίνεται πιο σκούρα, αποτελεί επίσης παράγοντα κινδύνου.
ΜΗΝ ΞΕΧΝΑΤΕ ότι ο καρκίνος του δέρματος πλέον είναι σχεδόν πάντα θεραπεύσιμος όταν γίνει έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία. Να επιδιώκετε να παραμένετε στην σκιά, ειδικότερα τις μεσημεριανές ώρες. Να αποφεύγεται την ηλιοθεραπεία χωρίς την χρήση αντιηλιακού υψηλής προστασίας καθώς και το τεχνητό μαύρισμα (solarium) με UV ακτινοβολία. Κατά την έκθεσή σας στον ήλιο να καλύπτετε το σώμα σας με φαρδιά ρούχα, γυαλιά ηλίου και καπέλο.
*Η Μαρία Παπάκου είναι δερματολόγος-αφροδισιολόγος
