Τέτοιες ημέρες αρχές Αυγούστου τέλος της δεκαετίας του 1960, ερχόμουν στην Πάτρα για καλοκαιρινές διακοπές και το καθημερινό μου στέκι ήταν Αγίου Ανδρέου και Παντανάσσης.
Είχα ένα θειο χοντρομπακάλη και καθώς η γονίμως καλή του διάθεση, οι εικόνες, τα χρώματα, οι μυρωδιές που ταξίδευαν στα πεζοδρόμια και στα γύρω στενά αλλά και οι νέες λέξεις που μάθαινα από τους αχθοφόρους και τους μεταφορείς, με προσκαλούσαν στα μέρη αυτά και ανταποκρινόμουν με ενθουσιασμό. Αβερτες μυρωδιές που τις κάλυπτε το ρετσίνι στους γκαζοντενεκέδες με τις ξύλινες κουτάλες. Στην εποχή της οινοποίησης, το ρετσίνι ήταν ιδανικό για την προστασία του ροδίτη από την οξείδωση και βέβαια να του προσδώσει τα αρώματα του πεύκου… αρώματα που έκαναν διάσημη την ρετσίνα των Μεσογείων.
Με τον τίτλο «Αποικιακά-Εγχώρια» – σαν ρεκλάμες στις μετώπες – τα χοντρομπακάλικα της πόλης ήταν συγκεντρωμένα βασικά στην Αγίου Ανδρέου, την Ρήγα Φεραίου και τους γύρω δρόμους. Αποικιακά έλεγαν τα εισαγόμενα όπως τα ρύζια, η ζάχαρη, τα τσάγια, ο καφές αλλά και οι υγράλατοι μπακαλιάροι, οι σκουράντζοι και οι λακέρδες. Εγχώρια οι πατάτες και τα κρεμμύδια, κοκκάρια κι χοντροκόκκαρα από του Λάππα και τα Σαγέικα, οι ρίγανες και οι φέτες από τα Καλαβρυτοχώρια αλλά και πολλά αλλά που στόλιζαν τα ράφια και τα πατάρια όπως τα σαρδούνια, οι πελτέδες, τα βούτυρα, τα μακαρόνια χύμα και οι κονσέρβες. Και βέβαια τα σαπούνια της ΕΤΕΛ και της ΒΕΣΟ.
Η Αγίου Ανδρέου πολύβουη και φουριόζα, με διπλόκαρρα και φορτηγάκια να πηγαινοέρχονται με εμπορεύματα και πρώτες ύλες που ξεφόρτωναν στις αποβάθρες τα πλοία γενικού φορτίου με προορισμό τα εργοστάσια και τις αποθήκες της παραλιακής. Χαρμάνιαζε η αλμύρα της θάλασσας με την ξερή αρμύρα του μπακαλιάρου Ισλανδίας. Τον χρόνο έφθαναν 2500 τόνοι στο λιμάνι της πόλης μας και ξεφόρτωναν για τις αποθήκες των Βιομηχανιών με αλίπαστα που ήταν του Βλαχούτσικου, του Θωμόπουλου και των Αφων Λιδωρίκη στην Αγίου Ανδρέου, των Αφων Μπουκουβάλα στου Χαλκωματά, του Χαραλαμπόπουλου στην Πατρών –Πύργου που είναι στο ίδιο σημείο μέχρι και σήμερα και του Ρούπα. Οι περισσότεροι εισαγωγείς μπακαλιάρου, είχαν και υποκαταστήματα στην Αθήνα και τον Πειραιά και χοντρεμπόρους-διανομείς στα νησιά του Ιονίου, που έκαναν χρυσές δουλειές των Βαΐων, του Σωτήρας και στις Εθνικές γιορτές, για την συνοδεία της αλιάδας.
Οι τσετίες με τους εργάτες του συλλόγου φορτοεκφορτωτών ξηράς και προλιμένος «Η Πρόοδος» και του συλλόγου φορτοεκφορτωτών λιμένος «Η Αλληλοβοήθεια», αλώνιζαν πέρα δώθε στο λιμάνι με τα ζωνάρια στην μέση και τα κεφαλομάντηλα, έφερναν μεροκάματα στα προσφυγικά, τα Ταμπαχανα και τα Ιταλικά… έκτιζαν σπίτια και έφτιαχναν προίκες με τα διπλά μεροκάματα και τα νυχτέρια.
Το λιμάνι μας ήταν βασικά εισαγωγικό. Είναι χαρακτηριστικό πως το 1963 έφτασαν στο λιμάνι 246 εμπορικά πλοία και 433 ιστιοφόρα, που ξεφόρτωσαν 24.000 τόνους με εμπορεύματα κυρίως χαρτομάζα, γαιάνθρακες, ξυλεία και προϊόντα χημικών βιομηχανιών(κυρίως λιπάσματα). Απέπλευσαν δε με 2.700 τόνους εμπορεύματα με βασικά την μαύρη σταφίδα (το 45% των εξαγωγών), χυμούς και γεώμηλα (πατάτες).
Πολλά χοντρομπακάλικα με αποικιακά-εγχώρια, με αλίπαστα, με έλαια-λίπη ήταν στην Αγίου Ανδρέου, όπως οι Αρβανίτης-Γιαννόπουλος, Στεφανόπουλος, Ζερβός, Παναγιωτόπουλος-Καραπάνος, Τριανταφυλλόπουλος, Κολυρόπουλος, Τραχάνης, Δούλης, Καρβέλας-Παπαχατζόπουλος-Κεφαλόπουλος, Παπαλεξανδράτος, Φρούντζος, Αθανασακόπουλος, Θωμόπουλος, Μηλιτσόπουλος, Αργυριάδης, Παπαδημητρίου, Ρωμάνος-Κούκος, Καλογερόπουλος, Καρώνης, Γιαννούλης, Μαχαίρας, Κοσκέρης. Στην Ρήγα Φεραίου ήταν οι Αναγνωστόπουλος, Κοντος, Κούλης, Παπαϊωάννου, Ρουμελιώτης, Σταματόπουλος και Φουντας .
Στην Καραϊσκάκη ήταν οι Ανδρεόπουλος, Κοσκέρης και Τσάκας. Στην Πατρέως ήταν οι Αποστολόπουλος, Βαβαρούτας, Γκολφινόπουλος, Ντοτόρος, Παναγόπουλος-Λιακόπουλος, Πανταζ’οπουλος-Κοντος και Πετρόπουλος. Στην Γεροκωστοπούλου ήταν οι Βασιλόπουλος, Καραχάλιος, Κούτρας, Παπαδημητρίου, Παπαθανασόπουλος-Κατσαρδής και Παπακυριακόπουλος. Στην Ερμού ήταν οι Κυλπάσης, Μπουρδόπουλος, Παπαθεοδ’ωρου και Ταλαμάγκας.
Τα καταστήματα αυτά γέμιζαν τα πεζοδρόμια και τα στενά με χρώματα, μυρωδιές, ήχους και εικόνες… πολλές εικόνες
Αυτές οι εικόνες ήταν σαν παιχνίδι στα μάτια μου, όταν έφταναν τα φόρτια με τις πατάτες, από του Λάππα και γέμιζε το πεζοδρόμιο με τα σακιά που σκόρπιζαν την μυρωδιά του χώματος, μέχρι να τα ποστιάσουν κάτω από τα πάτερα του μαγαζιού. Και τα κρεμμύδια που κάθε φορά έπρεπε να τα διαλέγουμε γιατί μέσα στα σακιά, οι αγρότες, έχωναν σκόρπια σάπια και φυτρωμένα. Ο εξοπλισμός του μαγαζιού, ένα γραφείο ξύλινο παλιακό, η πλάστιγγα με τα πεζα και μια μεγάλη μεταλλική σέσουλα. Κι έξω στο δρόμο μόνιμα ο Χρύσανθος με το πράσινο τρίκυκλο φορτηγάκι της Πατρινής βιοτεχνίας ΒΙΟΜΟΤ, να φορτώνει τις παραγγελίες με προορισμό τα μπακάλικα στις γειτονιές και τα γύρω χωριά. Φορτηγάκι ΒΙΟΜΟΤ είχε και ο Αρίστος που κουβάλαγε κολώνες πάγου. Επίσης, έβαζε και πολλές καρτέλες με αυγά που έπαιρνε από τον Συνεταιρισμό των αυγουλάδων, που ήταν στην Φράττη και Αγίου Ανδρέου και τις μοίραζε στα μπακάλικα. Είχε όμως μια αδυναμία που ήταν ο έρωτάς τους για την Ραμόνα… ήταν το αμόρε του που το ήξερε όλη η παραλιακή, καθώς το διατυμπάνιζε αλλά και καμάρωνε. Όταν ήταν στα πάνω του, έκανε ακροβατικά με το τρίκυκλο και το νούμερό του ήταν, όταν έπαιρνε την στροφή Αγίου Ανδρέου και Γούναρη μονόπατα στις δύο ρόδες, σηκώνοντας στον αέρα το καλάθι, χωρίς να σπάνε τα αυγά που κουβάλαγε. Και τότε βγαίνανε στα πεζοδρόμια οι μπακαλόγατοι και με ζητωκραυγές και βάραγαν παλαμάκια.
Οι μπακαλόγατοι, ειδική κατηγορία, χωριατόπαιδα κυρίως που έρχονταν στην πόλη για προκοπή, περίμεναν τα μεσημέρια στην σχόλη, να βουτήξουν το ποδήλατο του αφεντικού, για αυτοσχεδίους αγώνες. Η περίμεναν μήπως περάσει ο Συμεών, ο Σκάνταλος, η Μαρία Κου, ο Κατά τα Έργα σου, ο Τσιμπριλίου με το τρανζίστορ και τις ασκολιναρίες…, ο Φωτάκιας ο Νιαου, η ο μονίμως σουρωμένος Αγγελής για να φωνάζουν και να βαρόνε παλαμάκια.
